Lean in de bouw?

Er waart een ziekte in de bouwwereld. De symptomen: wantrouwen en eigenbelang. En eenmaal besmet wordt je klantgerichtheid en het vermogen tot samenwerken aangetast.

Het virus “Aanbesteding”

Het komt door een virus dat uiteindelijk de hele bouwwereld ondermijnt. Dat virus heet “Aanbesteding”. Het virus tast de kwaliteitszin aan en overprikkelt het lageprijscentrum in de hersenen. Aannemers gaan dan inschrijven tegen een te lage aanneemsom die nooit winstgevend kan zijn. Daardoor hebben ze extra inkomsten nodig. Dus creëren ze meerwerk en het herstellen van fouten die in de tekeningen en het bestek staan. Dat verdienmodel laat aannemers dit soort fouten eerst gewoon uitvoeren, om later geld te verdienen aan het herstellen van die fouten. Dus niemand doet zijn best om fouten te voorkomen, want dat ondermijnt het verdienmodel. En omdat niemand gericht is op het helpen van elkaar, viert wantrouwen hoogtij.

10% faalkosten, 1% winst

Hierdoor kent de bouwwereld 10% faalkosten en maar 1% winst. In andere industriële sectoren is dat vaak andersom. Dat is toch raar?

Allergisch

Ik ben zwaar allergisch voor een dergelijke cultuur. Ik wordt er altijd boos en opstandig van. Dus ik denk wel eens: zou Lean in de bouw een oplossing zijn? Lean gaat over klantwaarde leveren, over verspillingen reduceren of liefst nog voorkomen. Want fouten behoren tot de grootste verspillingen. En in een Lean organisatie ben je gericht op samenwerken, openheid en elkaar helpen. In een Lean organisatie vraag je hulp als het niet goed gaat. En wordt er niet geprofiteerd als je je kwetsbaar opstelt. En als er fouten zijn, gaat het niet om schuld, maar om oorzaak. Om van te leren en in het vervolg te voorkomen. Niet om er een slaatje uit te slaan.
Dus zo lijkt Lean wel een oplossing voor de bouwwereld. Maar toch twijfel ik er aan.

Gepiepeld

Lean is niet bedoeld voor cultuurverandering. Het heeft soms cultuurverbetering tot gevolg, maar niet als doel. Nee, het moet uit een andere hoek komen. Ik denk dat opdrachtgevers uiteindelijk moeten stoppen met accepteren dat ze worden gepiepeld. Door meer verantwoordelijkheid te geven aan aannemers. Een aanbesteding moet niet alleen gaan over de laagste aanneemprijs, maar ook over de total cost of ownership en de kwaliteit op lange termijn.

Ja, dat is moeilijk voor opdrachtgevers. Want je geeft een deel van je zeggenschap uit handen. En ook voor aannemers, want nu moeten ze zelf nadenken over de beste oplossing op lange termijn. En over andere prestatie-indicatoren dan de laagste aanneemprijs. Maar gelukkig gebeurt dat steeds meer.

Kanteling in de bouw

Ja, er is een kanteling bezig. Opdrachtgevers doen EMVI- en BVP-aanbestedingen, waarbij ook heel andere criteria worden beoordeeld. En sommigen zoeken naar manieren om de inschrijver verantwoordelijk te maken voor het volledige bouwtraject en geven alleen functionele eisen op.
Andere grote partijen – ook aannemers – zien dat deze cultuur niet langer houdbaar is en verenigen zich. Het gaat langzaam, want een cultuur verander je niet zomaar. Zeker als wantrouwen en eigenbelang daarin diepgeworteld zijn. Maar er zijn mooie ontwikkelingen.

Zo is er bijvoorbeeld het platform Baanbrekers in de bouw, waarbij grote partijen zijn aangesloten. Of CBT-bouw, waarvan Leo van der Wal voorvechter is van bouwteams waarin opdrachtgever, architect, aannemer en andere keyspelers als team opereren in plaats van als directie- en uitvoerder.

Lean in de bouw

Maar zodra er gedurende een bouwproject wordt gekozen om op basis van vertrouwen en samenwerking te werken, kan Lean heel veel brengen. Er zijn al een aantal partijen mee bezig. Kijk maar eens naar dit filmpje van Dura Vermeer Bouw in Hengelo.

Ik hoop van harte dat die cultuurkanteling in de bouw zich als een olievlek verspreid. Want de traditionele werkwijze heeft niets met klantwaarde te maken.