Branchekennis? Niet nodig!

Vroeger, als tiener op school, begreep ik wel eens iets niet. Mijn ouders hadden veel levenservaring en een liefdevol hart, maar met school konden ze me niet vaak helpen. Ze hadden allebei niet veel opleiding.

Snap je iets niet? Leg het aan een ander uit

Toch vroeg mijn vader regelmatig: “Leg het me eens uit?” En ondanks dat ik er niet veel vertrouwen in had, probeerde ik het hem uit te leggen. Maar of het nu wiskunde, economie of biologie was: tijdens die uitleg aan mijn vader viel vaak het kwartje. Dan snapte ik het ineens.
En ik heb dat  altijd onthouden: uitleggen aan anderen helpt je zelf beter te begrijpen.

Liefst geen ervaring in de branche

Er wordt me regelmatig gevraagd: “Hoeveel ervaring heb je in onze branche?”
Ik zeg dan vaak: “Bij voorkeur weinig!”
Natuurlijk, ik heb ervaring met verschillende bedrijven, branches en producten. En ja, in de ene branche meer dan in de andere.

Maar het grappige is dat ik onbekendheid met het bedrijf, met het product of met de branche nooit als een belemmering heb ervaren om mijn werk te doen. Nu niet, als procesverbeteraar voor het MKB en middelgrote organisaties, maar ook voorheen niet in de rol van interim- of projectmanager.

Een beetje dom

Als ik bij een nieuwe organisatie start, gedraag ik me eerst “een beetje dom” zoals Koningin Maxima ooit heel vertederend placht te zeggen. En als ik het bedrijf of de branche wel ken, doe ik alsof. Ik stel wat “blonde vragen” (excuses voor de uitdrukking, ik ken heel veel blonde professionals waar ik veel van kan leren), te beginnen met “Wie is jullie klant eigenlijk?”, gevolgd door “En wat vinden die klanten belangrijk?”
Soms is het beantwoorden van die vragen al lastig genoeg. En op de vraag: “Wanneer hebben jullie dat voor het laatst onderzocht?” valt vaak een lange stilte. Of een lichtelijk beschaamd “Ehhh…”, “Tja…” of “Nou…”.

Blonde vragen

En dan graaf je wat dieper en laat mensen uitleggen hoe ze dingen doen. En ik vraag heel vaak “Waarom?” om de mensen na te laten denken of er wel een goede reden is om de dingen op die manier te doen.
En als die reden er niet is (“Nou ja, dat doen we al jaren zo. Hoezo? Is dat niet goed?”) gaan we samen eens bedenken of het ook beter kan.
Het stellen van “blonde vragen” is veel makkelijker als je het bedrijf of de branche niet kent. Maar het doel van de vragen is – naast het begrijpen van de business – vooral: de mensen aan wie ik het vraag laten nadenken. “Waarom maak ik me hier zo druk om? Vraagt mijn klant dat? Of is dat misschien zo gegroeid? Is dat wel de handigste manier?”

Ik durf zelfs te stellen dat het lastiger is dat soort vragen te stellen bij de business die ik al goed ken. Ik moet dan een soort knop omzetten om me weer te gaan verwonderen. Bij onbekende organisaties is dat veel eenvoudiger.

Niet klussen in de wijk van mijn klanten

Waar komt het toch vandaan dat ik de handel of de branche moet kennen? Misschien uit de verwachting dat ik de mensen in het bedrijf ga vertellen wat ze moeten doen. Maar dat is niet de manier waarop verander- of Lean-management werkt. Hoe hun branche werkt, dat weten ze zelf goed genoeg. Dus zeggen wat ze moeten doen? Op hun eigen vakgebied? Dacht het niet!

Nee, mijn toegevoegde waarde zit hem in het stellen van vragen, en de organisatie zelf naar de antwoorden laten zoeken. Natuurlijk kan ik ze heel vaak tips geven uit mijn kennis en ervaring. Maar het gaat dan altijd over mijn vakgebied: processen verbeteren, verspillingen reduceren, slim sturen en leiderschap. Niet over dat van hun.